top of page

EKOSİSTEM

A. Kamu

Türk Savunma Sanayii’nin kamu paydaşları aşağıda listelenenle sınırlı değildir. Ancak aşağıda liste barış zamanında; normal şartlar altında kamu paydaşlarının önemli bir kısmını oluşturmaktadır ve “Temel Seviye” bilgi olarak yeterlidir. Devlet teşkilatının güncel ve tam kırılımını görüntülemek için DETSİS web sitesini ziyaret ediniz.

​

T.C. Cumhurbaşkanlığı

1. Savunma Sanayii Başkanlığı

2. Millî Savunma Bakanlığı (MSB)

2.1 Genelkurmay Başkanlığı ve Kuvvetler (Kara, Deniz, Hava)

2.2 MSB Askeri Fabrikalar Genel Müdürlüğü (ASFAT)

2.3 MSB Teknik Hizmetler Genel Müdürlüğü

2.4 Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş. Genel Müdürlüğü (MKE)

3. İçişleri Bakanlığı

3.1 Jandarma Genel Komutanlığı

3.2 Sahil Güvenlik Komutanlığı

3.3 Emniyet Genel Müdürlüğü

4. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

4.1 Tübitak (SAGE, ILTAREN, BİLGEM, vb.)

4.2 Türkiye Uzay Ajansı

5. Millî İstihbarat Teşkilâtı (MİT) Başkanlığı

​

Savunma Sanayii İcra Komitesi (SSİK)

 

​Her sektörde olduğu gibi, kendi terminolojisi ve kısaltmaları olan savunma sektöründe, “SSİK toplantısı” veya “SSİK kararları” gibi ifadeler sıklıkla kulağınıza gelecektir. Bu sebeple, kamu paydaşları arasında yer almamış olsa da savunma sektörünün en üst düzey karar komitesi olan komitesi SSİK’ten bahsetmeden geçemeyiz. 

​

SSİK, 15 Temmuz 2018 tarih ve 30479 sayılı Resmî Gazete’nin 7 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde belirlendiği üzere, Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcısı, Hazine ve Maliye Bakanı, İçişleri Bakanı, Millî Savunma Bakanı, Sanayi ve Teknoloji Bakanı, Genelkurmay Başkanı ve Savunma Sanayii Başkanından oluşur.

 

SSİK, üst düzey kararlar alır, genel strateji ve ilkeleri belirler, modern silah, araç ve gereçlerin üretimi, yurt içinden veya gereği halinde yurt dışından tedariki hususunda projelere karar ve onay verir. Bu sebeple SSİK, sektör firmaları açısından hayati öneme sahip kararların alındığı bir kuruldur.

​

Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB)

 

​Savunma sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin en sık temas kurduğu ve birlikte çalıştığı devlet kurumu SSB’dir.

​

SSB, SSİK toplantılarında alınan tedarik ve proje kararlarını uygulayan, devlet adına tedarik projelerinin yürütüldüğü kurumdur; proje sözleşmelerini yapar, yürütür ve neticelendirir. Şirketlerin savunma sanayiine açılan devlet kapısıdır. 

​

SSB, 1985 yılında kurulmuş, 1989 yılında Savunma Sanayii Müsteşarlığı olarak yeniden yapılandırılmış, 2017 yılında Cumhurbaşkanı’na bağlanmış ve 2018 yılında Savunma Sanayii Başkanlığı adını almıştır.  

​

SSB, 2023 başı itibarıyla 5 Başkan Yardımcısı, 19 Daire Başkanlığı, 4 Grup Başkanlığı ve diğer birimleriyle; yaklaşık 1000 kişilik personel ve 800’ün üzerinde; toplam bedeli 65 milyar dolara ulaşan savunma sanayii projelerine liderlik etmektedir.

​

SSB, kanun ile belirlenmiş tüzel kişiliği ve özel bütçesi olan bir kurum olarak aşağıda belirtilen kuruluş/şirketlerde hisse sahibidir.

 

B. Şirketler

​

1970’li yıllar sektörde genellikle ASELSAN ile anılır. 1980’lerde Türkiye’ye yabancı sermaye girişinin artması ile, savunma sanayiinde muhtelif Türk-yabancı şirket ortaklıkları ortaya çıkmıştır.

​

TAI, 1984, TEI, 1985, MİKES 1987, FNSS 1988, Marconi Komünikasyon 1988, Thomson-Tekfen Radar 1990, Alp Havacılık 1998 yılında, Türk-Yabancı ortaklığıyla kurulmuştur.

​

TAI, 1984 yılında 25 yıllığına kurulmuş bir Türk-Amerikan şirketi olması sebebiyle, belirlenmiş süre sonunda, Thomson-Tekfen 2001, MİKES ise 2002 yılında %100 Türk sermayeli şirketler haline gelmiştir.

​

Thomson-Tekfen firması Havelsan Teknoloji Radar (HTR) şirketine dönüşmüş, MİKES ise 2002-2015 yılları arasında ASELSAN ve SSM’nin çoğunluk hisselerine sahip olduğu %100 Türk hisseli bir şirket olarak faaliyet gösterdikten sonra Ocak 2015’te ASELSAN’a katılmıştır.

​

Savunma sektöründe faaliyet gösteren firma ve kuruluşların, özellikle büyük ve adı bilinir olanların pek çok farklı şirkette ortaklıkları veya hisseleri vardır. Örnek olarak, ASELSAN, TUSAŞ, ROKETSAN, HAVELSAN, STM gibi firmalarımızı gösterebiliriz.

​

Savunma sektöründe faaliyet gösteren firmaların geniş bir listesine sektöre yönelik dernek web sayfalarını ziyaret ederek ulaşabilirsiniz. İlk aşamada ziyaret edilmesi uygun olacaklar aşağıdadır. Ayrıntıya girmek istemeniz halinde, sayfalarda yer alan bağlantılar sizi uzun bir web gezintisine çıkarmaya yeterli olacaktır.

​

  • SASAD

  • SAHA İstanbul

 

Sektörde faaliyet gösteren firmaların büyükleri genellikle Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfı’nın sahibi olduğu firmalardır. Bunların dışında özel sermaye ile kurulmuş olan, yerli büyük firmalar da mevcuttur.  

​

Firmalar hakkında bilgi sahibi olmak için açık internet kaynaklarına başvurabilirsiniz. Özellikle sektöre yeni girdiyseniz veya bir iş görüşmesine gidecekseniz, basit bir Google aramasıyla ulaşılabilecek aktüel bilgi dışında kalan bilgiye aşağıdaki kaynaklardan ulaşabilirsiniz:

​

  • Firma web siteleri

  • Firmaların ticaret sicili gazete kayıtları: Tüm firmalarımızın ticaret sicili gazetelerine https://www.ticaretsicil.gov.tr/ adresinden erişilebilmektedir. Giriş e-devlet hesabınızla da yapılabilmektedir. Ticaret sicili gazeteleri bir firmanın faaliyet alanı, faaliyet adresi, şubeleri, yöneticileri, ortaklık yapısı gibi bilgileri barındıran resmî belgelerdir.

  • Borsa İstanbul’a kayıtlı ise KAP – Kamu Aydınlatma Platformu bildirimleri: Borsa’da işlem gören ASELSAN, SDT gibi savunma sektörü firmaları hakkında ayrıntılı bilgi alınabilecek platformlardan biri de https://www.kap.org.tr/ adresinden erişilebilecek Kamu Aydınlatma Platformu’dur.

 

Savunma sektöründe faaliyet gösteren şirketler, faaliyet alanları ve ürünleri hakkında ilave bilgiye gereksinim duymanız halinde aşağıdaki açık kaynaklara da göz atabilirsiniz:

​

1) Yerli dergi ve sektörel haber sitelerinin bazıları (alfabetik sırayla)

 

2) Sosyal Medya: Firmaların, kişilerin, kurum, kuruluş ve haber sitelerinin pek çoğunun sosyal medya hesapları da aktiftir.

​

C. Müşteri ve Son Kullanıcılar

​

Savunma Sanayii sektöründe faaliyet gösteren firmaların müşterisi, askeri mal ve hizmetleri satın alan devlet kurumlarıdır. En yüksek miktarda satın alım SSB tarafından yapılır. Miktar olarak SSB kadar olmasa da diğer bazı kamu kurumlarının satın alım, lojistik, ikmal birimlerinin de direkt satın alımları mevcuttur.

​

Son Kullanıcı terimi, satın alınan ürünü bizzat kullanacak kurumu ifade eder. Örneğin MİLGEM projesi için Sözleşme SSB ve STM arasında yapılabilir. Bu örnekte STM, savunma sanayii şirketini; SSB, tedarik makamı olarak müşteriyi, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı ise bizzat gemileri kullanacak kurum olarak son kullanıcıyı temsil eder. MILGEM örneğinde, zaman zaman SSB için tedarik makamı, DzKK.lığı için de müşteri teriminin kullanıldığını görebilirsiniz. Bu da aslında pek yanlış değildir ancak teknik ve doğru bir bakış açısıyla SSM müşteri veya tedarik makamı, DzKK.lığı ise son kullanıcı olarak nitelendirilebilir.

​

Eğer savunma araç ve gereçleri (gemi, uçak, radar, sonar, mühimmat, füze, komuta kontrol yazılımı, vb.) üreten ANOVA ARGE, ASELSAN, BLİTZ, MEVA AVIONICS, SDT, STM, TİTRA, YONCA-ONUK, gibi bir firmada çalışıyorsanız, tepeden aşağı doğru genellikle aşağıdaki gibi bir silsilede yer alacaksınızdır. Milgem örneğiyle devam edelim. Son Kullanıcı: Deniz Kuvvetleri (Çünkü MİLGEM korvetini kullanacak olan kurum Deniz Kuvvetleridir) Müşteri/Tedarik Makamı: SSB, Ana Yüklenici: STM, Alt Yükleniciler: ASELSAN, ROKETSAN, vb… (50’den fazla alt yüklenici ile çalışılmaktadır). Ayrıca söz konusu alt yükleniciler de işlerini yapmak için kendilerine alt yüklenici olacak firmalarla çalışabilirler ve bu silsile bu şekilde yüzlerce firmaya ulaşır. Her sözleşmede satın alan taraf müşteridir. Aynı sözleşmede işi yaparak müşteriye teslim edecek ve karşılığında ödeme (para) alacak taraf ise yüklenici olarak adlandırılır.

​

D. Vakıflar

​

Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfı[v], 17 Haziran 1967 tarih ve 3388 sayılı kanunla kurulmuştur; merkezi Ankara’dadır. Son olarak 696 nolu Kanun Hükmünde Kararname'nin (KHK) 65nci maddesi uyarınca Cumhurbaşkanlığına bağlanmıştır.

​

TSKGV, milli harp sanayimizin geliştirilmesi, yeni harp sanayi dallarının kurulması, harp silah araç ve gereçlerinin satın alınması suretiyle Türk Silahlı Kuvvetlerinin savaş gücünün arttırılmasını amaçlar. Vakfın organları şu şekildedir:

​

  • Vakıf Başkanı (Cumhurbaşkanı)

  • Mütevelli Heyeti: Vakfın en yüksek karar organıdır. Mütevelli Heyeti; Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcısı, Milli Savunma Bakanı, Genelkurmay Başkanı ve Savunma Sanayii Başkanından oluşur.

  • Yönetim Kurulu, vakfın icra organıdır. Mütevelli Heyeti tarafından seçilecek biri başkan olmak üzere en az üç en fazla yedi üyeden oluşur

  • Genel Müdürlük, Vakfın yürütme organı olup, Mütevelli Heyeti ve Yönetim Kurulu’nun aldığı kararların uygulanması ile Vakıf çalışmalarının amaca uygun bir şekilde sürdürülmesinden sorumludur.

 

TSKGV, ASELSAN’ın %74,2’si, TUSAŞ’ın %54,5’i, ROKETSAN’ın %55,3’ü (diğer vakıf şirketlerinin hisseleri ile %74,7’si) ve HAVELSAN’ın %99,5’ine sahiptir. TSKGV, sahip olduğu yetki ile, 1993 yılından beri, 2 yılda bir, tekli yıllarda IDEF fuarını düzenlemektedir. İlk yıllarda Ankara’da düzenlenmiş IDEF fuarları, 2009 yılından itibaren, nisan/mayıs döneminde yaklaşık 1 hafta süre ile İstanbul’da düzenlenmeye devam etmektedir. 2023 yılında 16ncısı düzenlenecek olan fuarın 25-28 Temmuz 2023 tarihleri arasında İstanbul Tüyap Fuar ve Kongre Merkezinde gerçekleştirilmesi planlanmıştır. IDEF fuarı, Türkiye’deki en büyük uluslararası savunma sanayii fuarıdır.

​

Türkiye’de düzenlenen diğer bazı etkinlikler şu şekildedir:

 

E. Dernekler

 

Savunma Sanayii sektöründe faaliyet gösteren firmaların üye olabildikleri derneklerin başında SASAD (Savunma ve Havacılık Sanayii İmalatçılar Derneği) gelmektedir. 1990 yılında kurulmuş olan SASAD bünyesine 2012 yılında katılan "sivil havacılık" ve "uzay sanayii imalatçılar" dernekleriyle birlikte SASAD bugünkü halini almıştır.

​

SASAD'ın 200’ün üzerinde firma ve kümelenme üyesi mevcuttur. Savunma sektörü hakkında bilgi edinmek için, SASAD’ın kamuya açık olarak web sitesinde yayınlamış olduğu Savunma ve Havacılık Sanayii 2021 yılı Savunma Performans Raporu’nu okuyabilirsiniz.

​

F. Birlikler ve Kümelenmeler

​

2011 yılında 60 üye ile kurulan Savunma ve Havacılık Sanayi İhracatçıları Birliği, 800’ü aşan üye ile sektörün ihracatını arttırmaya yönelik faaliyetler yürütmektedir.

 

Savunma Sanayii sektöründe bireysel girişimciler, start-up’lar, kobi ölçeğindeki şirketler ve bazı büyük şirketlere de ev sahipliği yapan kümelenmeler (Cluster), sektörün gelişiminde önemli paya sahiptir.

​

Kuruluş tarihi sırasıyla, savunma sektörü içinde konumlandırılabilecek kümelenmeler aşağıda listelenmiştir:

 

Kümelenmeler, savunma sanayii gibi, pek çok farklı sektörü içerecek şekilde ve genellikle teknoparklar bünyesinde hayat bulmaktadır. Türkiye’deki tüm teknoparklarla ilgili güncel bilgilere “Türkiye Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Ağı” TGBD – tgbd.org.tr web bağlantısından erişilebilir. Türkiye'deki tüm kümelenmelere ise http://www.akip.org.tr/clusters adresinden ulaşılabilir. 

​

G. Diğerleri

​

SATEM: 05 Ekim 1999 tarihinde Ankara'da faaliyete geçmiş olan SATEM, MSB'ye bağlı ve amacı Türk Savunma Sanayiine eğitimlerin verilmesi olan bir kuruluştur. Eğitimleri ücretsizdir. Kamu kurumlarına ilave olarak, SASAD üyesi firmaların çalışanları da eğitimlerden ücretsiz faydalanabilmektedir.

Eğitim hizmetlerinden; Millî Savunma Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı, Kuvvet Komutanlıkları, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı, kamu kurum/kuruluşları, üniversiteler, TSK’ya hizmette bulunan vakıf ve dernekler ile SASAD üyesi şirket çalışanları yararlanabilmektedir.

 

VİZYONER GENÇ: SSB Akademi programı olarak kurulan ve yönetilen Vizyoner Genç, savunma sanayiine ilgi duyan üniversite öğrencilerinin ziyaret ve takip etmesini değerlendirdiğim kapsamlı bir web sitesiyle faaliyetlerine yönelik tüm bilgileri paylaşıyor: https://vizyonergenc.com/

 

T3 VAKFI: Yetenekli gençlerin ve her yaş grubundan insanın teknoloji geliştirilmesi süreçlerine katılmalarını sağlamak; stratejik önemi, yüksek katma değeri ya da küresel rekabet koşulları gereğince milli ve özgün olarak üretilmesi öncelikli olan ürün, sistem ve bileşenlerin üretilmesine dönük girişim, araştırma-geliştirme, proje ve faaliyetleri yapmak ve desteklemek; yetenekli gençleri tespit etmek ve eğitmek; teknoloji alanında girişimcilik kültürünün gelişmesine ve bütün bu alanlarda yapılacak bilimsel çalışmalara katkıda bulunmak amacıyla kurulmuş olan vakıf, teknoloji odaklı faaliyet göstermektedir.

bottom of page